“Сюрприз” ҳам аввалдан ҳозирланган, ҳам кутилмаган бўлиши мумкин – номзоднинг ёрқин иши, янги компромат, табиий офатга муносабат, ташқи сиёсий одим.
Ҳозир бундай “сюрприз” ҳар иккала номзодга даркор, лекин компромат шунчалик кўпки, “хавфли ақлдан озган Трамп” ёки “уйқу босган Байден ва унинг порахўр оиласи билан” кабиларга янги бирор бир нарсани илова қилишнинг ҳожати қолмаган. Ташқи сиёсатга эса, америкаликлар президентга овоз беришда унчалик эътибор беришмайди, рейтингни қўшиш мумкин.
Президент бошқа мамлакат раҳбарлари билан бирор бир нарса ҳақида келишиб олиши мумкин. Масалан, тинчлик ўрнатувчи шахс бўлиш. Трамп сўнгги ой ичида икки марта буни бажарди: аввалига араб-исроил сулҳи, кейин Сербия ва Косово битими. Бироқ бу америкалик сайловчига ҳеч қандай тўғридан-тўғри таъсир ўтказмайди. Унга на Балкан ва Яқин Шарқнинг қизиғи бор.
Лекин Трамп Афғонистондан қўшинларни олиб чиқишни ҳам тезлаштирмоқда. Рождество байрамига келиб барча аскарларни у ердан олиб чиқишга ваъда бермоқда. Буни бажариш қўлдан келмайди, Рождество ҳам 3 ноябрдан кейин ўтган келади. Лекин барча америкаликларга тааллуқли бўлган бир нарса бор – қуролланиш пойгаси, жумладан, ядровий.
Айнан бу ерда мусаффо осмон тўғрисида ўз ғамхўрлигини кўрсатиш мумкин. Буни Трампни ҳам яхши кўради, ахир у бир неча марта унинг Ким Чен Ин билан учрашувлари сабабли АҚШ ядровий қуролга эга КХДР билан урушмаётганини эслатиб ўтганди, Клинтон президент бўлганида эса фалокат бўлган бўларди. Лекин ўйлаб чиқарилган “корейс таҳдиди” аллақачон бироз ёддан кўтарилди ва “октябрь сюрпризи” учун бошқа бирор бир нарсани излаш лозим.
Афтидан кўринишича, Трамп буни топган: у Путин билан битим тузмоқчи. Ҳа, ўша уни тўрт йилдан бери у билан алоқаси борликда айблаб келишаётган Путин билан, устига устак сўнгги ҳафталарда “рус изи” билан боғлиқ воқеалар Оқ уйдаги демократчилар ва Клинтон штабининг махсус операцияси экани ҳақидаги кўплаб тасдиқлар пайдо бўлмоқда.
Шундай экан энди Трамп демократчилар ва “вашингтон ботқоғини” уларнинг ўзларининг “рус мавзуси” билан калтакламоқда – айнан сиз ҳақиқий фитначисизлар, уйдирма Трамп – Путин бирлиги эмас! Трамп реал Путин билан у зўр бўлгани ва Путин уни ҳурмат қилгани учун битим тузяпти – тахминан шундай Трамп америкаликларга ўзининг руслар билан шартномасини сотмоқчи.
Гап нима ҳақида? Кўп жафо чеккан ва амал қилиш муддати ўз ниҳоясига 4 ойдан камроқ қолган СНВ-3 (Стратегик ҳужумкор қуролланиш тўғрисидаги шартнома) ҳақида, шу билан бирга уни аллақачон деярли кўмиб бўлишди. Бироқ айнан Трампнинг ўзи кўмдику? Ҳа, Россия ҳамиша уни узайтиш тарафдори бўлган – кўзда тутилган 5 йилган. Вашингтон эса унга шартноманинг нафи йўқлигини айтиб, уни қайтадан ёзиш, илова қилиш ва умуман уч томонлама қилиш кераклигини таъкидлади.
Яъни унга Хитойни ҳам қўшиш керак. Хитой эса ушбу шартномага қўшишилишга ҳеч қандай хоҳиш билдирмади ва унда Россия ва АҚШга қараганда бундай қуролланиш бир неча баравар камлигини таъкидлади. Москва Пекиннинг ушбу позициясини тўлиқ қўллаб-қувватлади ва АҚШнинг Хитой борасидаги эътирозларига уни музокараларга мажбурлаш билан шуғулланмаслигини айтди.
Бунинг устига улар ўзларини шартнома уларга қараганда Россияга кўпроқ керакдай тутишди ва умуман агар Москва Америка талабларини 3 октябргача қабул қилишга шошилмаса, кейин узайтириш шартларни янада қатъийлашади.
Россия бундай арзон усулларга хотиржамлик билан муносабат билдирди. Пировардида шартнома ҳар икки томонга керак. Кремль Трампни битимни имзолашга рағбатлантиришга уринмоқчи бўлмаган, лекин ўтган ҳафта Владимир Путин эслатдики, Жо Байден СНВ-3 ни узайтириш ёки янги шартномани тузишга ваъда берган – ва “бу келажакдаги эҳтимолий ўзаро ҳамкорликнинг жуда жиддий элементи”.
Шундан сўнг бир неча Америка нашрларида Оқ уй ва конгрессдан ахборот сизиши пайдо бўлди: “Президент Дональд Трамп сайловларгача СНВ бўйича шартнома тузишга Россия томонининг розилигини олишга умид қилмоқда”.
“Трамп маъмурияти Қўшма Штатлар ва Россия ўртасида янги ядровий битим тузиш учун президент Владимир Путин ва Россия хавфсизлик кенгаши раҳбари Николай Патрушевнинг розилиги олди деб ҳисоблайди. Битим устидаги иш бир ҳафта ичида якунланиши мумкин.
Президент маъмуриятидаги амалдорлардан бири қарор энг юқорида даражада Миллий хавфсизлик кенгаши ва Давлат департаментида қабул қилинганини маълум қилди. Унинг сўзларига кўра, Сенатнинг халқаро муносабатлар қўмитаси ва миллий хавфсизлик бўйича ишчи гуруҳнинг айрим аъзолари бу муҳокамаларнинг якуний материалларини олишган”. Нашрнинг таъкидлашича, сайловолди ядровий битим устидаги янги иш жадвали “юқори мансабдор республикачилар ва айрим Оқ уй вакиллари учун сюрприз бўлди”.
Кремль, табиийки, босиқлик билан муносабат билдирди: “Манбалар хабарига муносабат билдирмаймиз, жуда кўп фейк бор. Бу мавзу долзарб, у биз учун алоқадаги америкаликлар учун устувор саналади. Экспертлар даражасида мулоқотлар давом этмоқда”. Трамп очиқ-ойдин сюрприз ҳозирламоқда: Путин билан келишув.
Барчаси икки президентнинг қўшма баёноти билан чекланади. Ёки бу ҳадли битим бўлади ва унда бўлажак янги шартноманинг чизиқлари белгиланади ва СНВ-3 муайян бир муддатга узайтирилиши эълон қилинади (камида 5 йилга, балки, икки ёки уч йилга).
Наҳотки Вашингтон ҳақиқатдан ҳам бундай қадам ташлашга тайёр? Ахир АҚШ махсус вакили Маршалл Биллингсли ташқи ишлар вазири ўринбосари Сергей Рябков билан 5 октябрь куни Хельсинкидаги музокараларда “муҳим ривожланиш”га эришилгани ва томонлар битим сари яқинлашганларини маълум қилган эди, Рябков америка оптимизмидан ҳайрон бўлди.
“Музокаралар ёндашувларда катта турли сақланишлар борлигини кўрсатди. Биз умуман муайян асосий йўналишлар ва кейинги иш параметрлари ҳақида гапиришга имкон бериши мумкин бўлган ҳадли келишувга ўтишимиз мумкин деб биламиз. Лекин фақат бундан вариантни бўлиши мумкин деб ҳисоблаймиз.
Биз яқинлашмадик, мен буни таъкидлайман ва биз АҚШ билан сўнгги пайтда бундай келишувга эришишга яқинлашмаганмиз. Америкаликларнинг ишни гўёки биз бундай келишув остонасида турганимиз ва озгина қолгани ва бунга эришилади деб кўрсатиши тушунарсиз, асоссиз.
Шундай бўлса ҳам Биллингсли ва Рябков учрашуви 2 октябрда Женевада бўлиб ўтган Россия хавфсизлик кенгаши котиби Николай Патрушев ва АҚШ президентининг Миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Роберт О’Брайен музокараларинг ўзига хос давоми бўлди. Бу уларнинг илк шахсий учрашуви эди (бунга қадар Трампнинг маслаҳатчиси Жон Болтон эди) ва айнан уларнинг натижалари америка оптимизмини келтириб чиқарган.
Далил тахмин қилиш мумкинки, у Россиянинг бирор бир ён бериши билан боғлиқ эмас, балки СНВ-3 ни узайтириш тўғрисидаги ҳадли ҳужжатни имзолаш тўғрисидаги сиёсий, муҳим келишувга эришилгани билан боғлиқ.
Шундан сўнг Биллингсли ва Рябковнинг Хельсинкидаги музокараларида, америкаликлар (одатдаги каби) босим тактикасини давом эттиришди: балки руслардан бирор бир ён бериш ва силжишни талаб қилиш олишга муваффақ бўлиш мумкин?
Муваффақ бўлинмайди – биз тарафдан сиёсий розилик аллақачон бор, лекин у аниқ шартларда берилган: ҳеч қандай Хитой, шартномани муддатга узайтириш, янгисини ишлаб чиқишга вақт. Агар Трамп рози бўлса, унга “октябрь совғаси”да ёрдам беришга тайёрмиз.
Яқин кунларда биз Трампнинг фикрини биламиз, нимадир менга шипшитяптики, у унинг қайта сайланишига ёрдам берувчи Путин билан қўшма ҳужжатни имзолаш имкониятини қўлдан бой бермайди. Ва унинг фаолиятидаги сўнгиси эмас.
Манба: РИА Новости.
