ТОШКЕНТ, 1 мар — Sputnik, Дилшода Раҳматова. Бир ой олдин ёшлар орасида гиёҳванд воситалар тарқатилишига қарши курашиш ойлиги бугун якунланди.

Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги матбуот маркази хабарига кўра, ойлик давомида Ўзбекистондаги барча таълим масканлари, ёшлар фаолият кўрсатаётган корхона ва ташкилотларда ички ишлар ходимлари томонидан гиёҳвандликнинг олдини олишга қаратилган профилактика чора-тадбирлари амалга оширилди.

Бугун республикада гиёҳвандлик ҳолати қай даражада, ота-оналар нималардан сергак тортишлари керак ва бошқа саволлар билан Республика наркология маркази раҳбар ўринбосари, нарколог-врач Ёқубжон Сариковга мурожаат қилдик.

- Ёқубжон Ҳамроқулович, айтингчи, Ўзбекистондаги ўқув масканларида тушунтиришлар қай тарзда олиб борилди? Наркотик модда истеъмол қилинишини ҳолатини аниқлаш учун ўқув даргоҳларида тестдан ўтказиш чоралари қўлланиладими?

— Йўқ, асло, биз тестдан ўтказмаймиз. Чунки тест ўтказиш ҳар бир шахс хоҳиши билан амалга оширилади. Мажбурий тарзда кимнидир тестдан ўтказишга ҳаққимиз йўқ. Тушунтириш ишлари ҳақида гапирадиган бўлсак, улар олий даргоҳлар, коллеж ва лицейларда олиб борилди. Шу иш билан шуғулланадиган ходимларимиз бориб маъруза ўқишди, тушунтириш ишлари олиб боришди. Олдиндан ишланган видеолавҳаларимиз бор, ёшларга шуларни қўйиб берамиз. Жараён давомида қанақадир саволлар туғилса, саволларга жавоб берамиз.

- Ёшларда наркотик моддалар қабул қилиниши белгиларини қай тарзда аниқлаш мумкин? Ота-оналар биринчи галда нимадан сергак тортишлари лозим?

— Биринчи белги бу — "гиёҳванд шахс" пайдо бўлиши — яъни ёлғончилик, кейин авторитетларнинг йўқолиши. Яъни ҳар бир бола учун авторитет бу ота-она, устози, қариндош-уруғ авторитет(ҳурматга сазовор инсон) ҳисобланади. Наркотик истеъмол қиладиган ёшларда бу нарса йўқолади. Шунингдек, ота-онага бўлган ҳурмат ҳам йўқолади. Гиёҳванд шахс учун унинг ўз атрофидаги гиёҳванд моддани истеъмол қиладиган ўртоқлари, шериклари у учун "авторитет шахс"га айланади. Айтиш жоизки, гиёҳванд истеъмол қиладиган ўсмирларда агрессивлик белгилари юқори кечаяпти ва жуда қисқа муддат ичида яққол намоён бўляпти. Сабаби улар — ўсмир, ёшлар.

Ёшларимизни ҳимоя қилиш учун нима қилишимиз керак? Биринчи навбатда бола мактабда ўқиётган бўлса бесабаб дарс қолдиришлари, бесабаб дарс вақтида йўқ бўлиб қолиши — дейлик эрталаб дарсга келиб дарслар оралиғида бир-икки соатга "йўқолиб" қолиши ва яна дарс охирида пайдо бўлиши — боланинг ўзини тутиши, кийиниши, муомаласига жуда эътиборли бўлишимиз керак.

Ўқишдан кейин фарзандни ота-оналар назоратга олишлари керак. Дейлик, мактабдан чиққан бўлса, нега уйга вақтида келмагани, мана шундай ҳолатларни кузатиш керак. Кейин ҳар бир ота-она ўз боласи билан савол-жавоб, яъни мулоқот қилиши лозим.

Бола ўзгариб қолган, масалан характерида ўзгариш юз берган бўлса, бунинг сабабини(нега бунақа бўляпти) суриштириши керак. Бизлар кўпинча мана шундай оддий нарсаларга амал қилмаяпмиз. "Балоғат ёшида", "ўтиш даври-да" деймизда, бунга эътибор бермаймиз. Ўтиш даври билан наркотик модда истеъмол қилишдаги ўзгариш катта фарққа эга.

Ҳаракатда қўполликлар пайдо бўлиши, ўқишга қизиқиши йўқолиши, ўсмир тобора одамови бўлиб қолгани, атрофда юз бераётган ҳодисаларга бефарқлиги — мана шуларга ўта эътиборли бўлиш керак.

- Бугунги кунда Ўзбекистонда гиёҳванд моддаларнинг энг кенг тарқалган тури қайси?

— Ҳозир гиёҳвандликнинг янги тури — таблетка гиёҳвандлиги пайдо бўлган.

Таркибида наркотик сақловчи таблеткалар кучли қарамликка олиб келади. Кейин спайс моддаси пайдо бўлган — бу чекиш орқали истеъмол қилинади. Бундан ташқари, булочкаларни устига безак беришда, яъни озиқ-овқатда ишлатиладиган маданийлаштирилган кўкнор(мак) уруғи дейилади, шундан кимёвий йўл билан наркотик тайёрлаб истеъмол қиладиганлар ҳам учраб турибди.

- Ўзбекистонда гиёҳвандлик ҳолати ўтган йилларга нисбатан қай даражада?

- Героин ва қора дориларни оладиган бўлсак, уларни истеъмол қиладиган беморлар сони кескин камайган. Лекин таблетка кўринишида — ўсиш тенденцияси кузатилмоқда.

Асосан коллеж ва лицейларда ўқийдиган ёшлар орасида кўп учраяпти.

- Ўз фарзандида гиёҳвандлик асоратларини пайқаган ота-оналар қаерга мурожаат қилишлари лозим?

— Бундай ҳолатларда ота-оналар нарколог врачларга мурожаат қилишлари керак. Ҳар бир туман поликлиникасида нарколог кабинети бор. Даволанишга келадиган бўлсак — бунинг учун наркология диспансери бор. Келиб бемалол мурожаат қилиб, ётиб даволанишлари мумкин.

Ота-оналар ҳавотир олмаслиги керак, чунки барча мурожаатларда махфийлик сақланади.

ТОШКЕНТ, 23 окт - Sputnik. Ўзбекистон энергетика секторида энг яхши, замонавий ва илғор тажрибаларни жорий этиш режалаштирилмоқда. Бу ҳақда мамлакат энергетика секторини янада ислоҳ қилишга бағишланган давра суҳбати давомида Энергетика вазири Алишер Султонов маълум қилди, деб хабар бермоқда Sputnik Ўзбекистон мухбири.

Султоновнинг айтишича, Ўзбекистон энергетика секторида муаммоларни аниқлаш ва ислоҳотларни режалаштириш жараёнида Халқаро молия институтлари экспертлари ва обрўли халқаро консалтинг ташкилотлари салмоқли ҳисса қўшиб келмоқдалар.

Хусусан, жорий йил бошидан Жаҳон банки, Осиё тараққиёт банки, Европа тикланиш ва тараққиёт банкининг бевосита кўмаги остида, халқаро экспертлар ва маслаҳатчилар ёрдами билан бизнес юритишнинг халқаро амалиётини жорий этган ҳолда электр энергияси ва нефть-газ тармоқларини янада ислоҳ қилиш бўйича тавсиялар, ва бу тавсияларни амалиётга жорий этиш бўйича аниқ ишлар режаси тайёрланган.

"Белгилаб олинган ислоҳотлардан пировард мақсадимиз - электр энергияси ва табиий газни истеъмолчиларга кафолатли етказиб бериш, энергетика сектори корхоналарининг иқтисодий барқарорлигини ва рақобатбардошлигини таъминлаш, альтернатив ёқилғи турларига ўтишни жорий этиш, электр энергияси ва табиий газ ишлаб чиқаришда ва истеъмолида энергия тежамкорлигини таъминлашдан иборат", - деди Алишер Султонов.

Вазир таъкидига кўра, белгилаб олинган ишларнинг ҳуқуқий асосини таъминлаш мақсадида, биринчи навбатда, норматив-ҳуқуқий ислоҳотлар, корхоналар молиявий барқарорлигини таъминлаш учун бир қатор молиявий ислоҳотлар, нархларнинг эркин шаклланишини ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилишни таъминловчи бозор ислоҳотлари, тармоқ корхоналарини бошқаришда бутунлай янги тизимни назарда тутувчи институционал ва бошқарув ислоҳотлари, давлат улуши юқори бўлган корхоналарда, энг аввало, ташкилот манфаатини назарда тутувчи қарорларнинг қабул қилиниши таъминловчи корпоратив ташкилий ва бошқарув ислоҳотлари амалга оширилиши назарда тутилмоқда.

Шу билан бир қаторда, соҳада рақамли технологияларни кенг жорий этиш, инсон капиталига ва «яшил» энергия ишлаб чиқаришга қаратилган чора-тадбирлар ҳам белгилаб олинмоқда.